Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 – Bước tiến mới trong quản lý tài nguyên

Sau hơn 13 năm thi hành, Luật Khoáng sản 2010 đã góp phần quan trọng trong việc thiết lập hành lang pháp lý cho hoạt động điều tra, khai thác khoáng sản tại Việt Nam. Tuy nhiên, trước những yêu cầu mới về phát triển kinh tế bền vững, bảo vệ môi trường và hội nhập quốc tế, Quốc hội đã thông qua Luật Địa chất và Khoáng sản 2024, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, thay thế cho luật cũ. Luật mới không chỉ sửa đổi, bổ sung mà còn thể hiện bước chuyển mạnh mẽ về tư duy quản lý tài nguyên.

Mở rộng phạm vi, tăng cường tính tổng thể

Một trong những điểm đổi mới căn bản là đổi tên từ “Luật Khoáng sản” thành “Luật Địa chất và Khoáng sản”, phản ánh rõ hơn phạm vi điều chỉnh của luật. Luật mới không chỉ tập trung vào khai thác khoáng sản mà còn bao quát cả hoạt động điều tra địa chất cơ bản, quản lý di sản địa chất, và tài nguyên vị thế – nền tảng quan trọng cho quy hoạch phát triển bền vững và phòng tránh thiên tai.

Phân loại khoáng sản theo nhóm – Quản lý linh hoạt, hiệu quả

Lần đầu tiên, Luật 2024 phân chia khoáng sản thành nhóm I, II, III và IV, căn cứ vào giá trị kinh tế và mức độ khan hiếm. Việc phân nhóm này giúp cơ quan quản lý dễ dàng xây dựng cơ chế phù hợp cho từng loại khoáng sản, đồng thời tăng cường phân quyền cho địa phương, đặc biệt với các loại khoáng sản phổ biến, phục vụ nhu cầu xây dựng.

Đẩy mạnh phân cấp, cải cách thủ tục hành chính

Nếu như Luật 2010 còn tập trung nhiều quyền cấp phép ở cấp trung ương, thì Luật 2024 đã mạnh dạn phân cấp cho địa phương trong phê duyệt đề án địa chất, cấp phép khai thác khoáng sản thông thường. Việc này giúp giảm thời gian xử lý, tăng tính chủ động và tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư, doanh nghiệp.

Đấu giá minh bạch – Chấm dứt “xin – cho”

Một bước tiến đáng chú ý là Luật 2024 quy định chặt chẽ về đấu giá quyền khai thác khoáng sản, thay vì chỉ khuyến khích như luật cũ. Việc này nhằm minh bạch hóa hoạt động khai thác, chống thất thoát tài nguyên và đảm bảo nguồn thu ngân sách.

Bảo vệ môi trường và đóng cửa mỏ có trách nhiệm
Trong bối cảnh ngày càng nhiều hệ lụy môi trường từ khai thác khoáng sản, Luật mới yêu cầu áp dụng công nghệ thân thiện môi trường, đồng thời bổ sung cơ chế Nhà nước tổ chức đóng cửa mỏ trong trường hợp doanh nghiệp mất khả năng thực hiện. Điều này góp phần bảo vệ hệ sinh thái và giảm thiểu rủi ro cho cộng đồng.

Kế thừa, chuyển tiếp có kiểm soát

Các giấy phép khai thác, hợp đồng đã cấp theo Luật 2010 tiếp tục có hiệu lực cho đến khi hết hạn. Tuy nhiên, khi điều chỉnh, gia hạn hay cấp phép mới sau ngày 1/7/2025, doanh nghiệp buộc phải tuân thủ theo các quy định mới – đảm bảo quá trình chuyển tiếp liên tục nhưng kiểm soát chặt chẽ.

Hướng đến khai thác thông minh, phát triển bền vững

Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 đã thể hiện rõ định hướng phát triển kinh tế tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên, ứng dụng công nghệ số và khai thác thông minh. Đây không chỉ là một đạo luật, mà là công cụ thúc đẩy tư duy khai thác tài nguyên hiện đại, cân bằng giữa lợi ích kinh tế – xã hội và trách nhiệm môi trường.

Kết luận, Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 là một bước tiến vượt bậc trong chính sách tài nguyên của Việt Nam. Từ cách tiếp cận toàn diện, phân loại khoa học đến quản lý minh bạch và thân thiện môi trường, luật mới tạo nền tảng pháp lý vững chắc để phát triển ngành địa chất – khoáng sản hiện đại, hiệu quả và bền vững trong giai đoạn tới.